Uitbreiding bescherming klokkenluiders

Op 24 januari 2023 heeft de Eerste Kamer de Wet bescherming klokkenluiders aangenomen. De wet vervangt de Wet Huis voor klokkenluiders. Voor veel werkgevers betekent dit dat de klokkenluidersregeling moet worden aangepast.

1. Inleiding

Werkgevers met tenminste 50 werknemers zijn sinds 1 juli 2016 verplicht een interne regeling te hebben voor het doen van meldingen van vermoedens van misstanden binnen de organisatie ("klokkenluidersregeling"). Melders worden beschermd tegen benadeling als gevolg van dergelijke meldingen. De wet bescherming klokkenluiders beoogt melders beter te beschermen en strekt ter implementatie van de EU Klokkenluidersrichtlijn van 23 oktober 2019 (2019/1937).

2. Belangrijkste wijzigingen

• Uitbreiding kring van beschermde personen. Naast werknemers, worden onder meer ook personen die in een ondergeschiktheidsrelatie tegen een vergoeding arbeid verrichten, zoals zzp'ers, stagiairs en vrijwilligers, door de wet beschermd. Belangrijk is dat deze groep ook meegerekend moet worden voor de 50-werknemersnorm voor de verplichtstelling van de interne regeling. De bescherming is bovendien ook van toepassing op degenen die een melder bijstaan en derden die in werkgerelateerde context aan de werkgever zijn verbonden.

• Uitbreiding definitie 'misstand'. Hier valt ook onder (i) een (gevaar voor) schending van het Unierecht of (ii) een handeling of nalatigheid waarbij het maatschappelijk belang in het geding is bij (een gevaar voor) schending van een wettelijk voorschrift of interne regels van een werkgever.

• Aanscherping eisen interne meldprocedures. Hierbij geldt onder meer het volgende:

  • Meldingen moeten zowel schriftelijk als mondeling (via telefoon of andere spraakberichtsystemen of door middel van een gesprek) gedaan kunnen worden. Verder moet duidelijk zijn hoe het vermoeden van een misstand anoniem kan worden gemeld.

  • De werkgever moet de melder binnen zeven dagen een ontvangstbevestiging van de melding sturen en binnen een redelijke termijn van maximaal 3 maanden informatie geven over de beoordeling en opvolging van de melding.

  • De meldingen moeten worden geregistreerd door de werkgever in een daartoe ingericht register en er geldt een specifiek verbod op zwijgbedingen dat de mogelijkheid ontneemt een misstand te melden.

  • De melder kan ook via een tussenpersoon intern een melding maken. Een anonieme melder is verplicht om deze melding via een vertrouwenspersoon te doen, zoals bijvoorbeeld een advocaat. Bij de bevoegde autoriteiten kan ook extern vertrouwelijk worden gemeld door een advocaat of vertrouwenspersoon.

• Rechtstreekse externe melding. Melders zijn niet meer verplicht om eerst intern te melden, maar kunnen rechtstreeks buiten de organisatie een misstand melden bij een bevoegde autoriteit.

• Uitbreiding beschermingsmaatregelen. Een melder mag niet worden benadeeld als gevolg van een melding die in overeenstemming met de wet is gedaan. In de wet is een lijst met voorbeelden opgenomen van wat wordt verstaan onder 'benadeling'. Dreigen met en pogingen tot benadeling vallen ook onder het bandelingsverbod.

3. Instemmingsrecht

Een werkgever die geen ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging heeft ingesteld en daartoe ook niet verplicht is, heeft de instemming van de meerderheid van de werknemers nodig bij de vaststelling van de interne meldprocedure. Dit geldt niet als de interne regeling is geregeld in een collectieve arbeidsovereenkomst.

4. Verschuiving bewijslast

De werkgever moet als benadelende partij aantonen dat de benadeling van een melder niet het gevolg is van de melding.

5. Handhaving en sancties

De onderzoeksafdeling van het Huis voor klokkenluiders krijgt sanctiemogelijkheden indien een werkgever of organisatie de wet niet naleeft. Er kunnen bestuursrechtelijke sancties opgelegd worden. Afhankelijk van het soort overtreding kan een herstelsanctie of punitieve sanctie worden opgelegd. Daarnaast kan iedere belanghebbende een verzoek tot naleving van de wet indienen bij de kantonrechter.

6. Inwerkingtreding

Voor werkgevers in de private sector met meer dan 250 werknemers geldt dat zij direct aan de wet moeten voldoen met ingang van de inwerkingtreding (op een bij koninklijk besluit nader te bepalen tijdstip). Private werkgevers met 50 tot 249 werknemers hebben tot 17 december 2023 om te voldoen aan de eisen omtrent de interne regeling.   

7. Conclusie

Werkgevers met meer dan 50 werknemers of andere personen die in een ondergeschiktheidsrelatie tot de werkgever staan zullen waarschijnlijk de klokkenluidersregeling moeten aanpassen om te voldoen aan de Wet bescherming klokkenluiders.

Hulp nodig bij het aanpassen van de klokkenluidersregeling? Neem vooral contact op met ons Employment team!